- Қасиетті Әкенің билік өкілдерімен, Азаматтық қоғам өкілдерімен және дипломатиялық корпуспен кездесуде сөйлеген сөзі
- Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының VII Съезінің ашылуында Қасиетті Әкенің сөйлеген сөзі
- Қасиетті Айқыштың Көтерілуі мерекесінде Қасиетті Әкенің Қасиетті Мессадағы уағызы
- Қасиетті Мессадан кейінгі алғыс сөздер+
- Қасиетті Әкенің епископтармен, қасиеткерлермен, диакондармен, монахтық жолдағылармен, семинарларшылармен және пастырлықпен айналысушылармен кездесуінде сөйлеген сөзі
- Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының VII съезінің жабылуындағы Қасиетті Әкенің сөйлеген сөзі
Қасиетті Әкенің билік өкілдерімен, азаматтық қоғам өкілдерімен және дипломатиялық корпуспен кездесуде сөйлеген сөзі
Нұр-Сұлтан, 13 қыркүйек 2022
Құрметті Республика Президенті,
құрметті Үкімет мүшелері және дипломатиялық корпус өкілдері,
құрметті діни және азаматтық билік өкілдері,
құрметті қоғамдық және мәдени ұйымдардың өкілдері,
Ханымдар мен мырзалар!
Сіздерді шын жүректен қарсы аламын және Президент мырзаға айтқан сөздері үшін алғыс айтамын. Мен сіздермен осы жерде болғаныма өте қуаныштымын, өйткені мен бейбітшіліктің қажысы ретінде диалог пен бірлік іздеп келдім. Біздің әлем бұған мұқтаж, ондағы үйлесімділікті қалпына келтіру керек. Үйлесімділік. Бұл елде мен бұрын танысқан дәстүрлі және типтік музыкалық аспап – домбыра оны керемет бейнелейді. Ол Қазақстанның мәдени символы болып табылады, сондай — ақ оның ең маңызды символдарының бірі саналады-жақында оған арнайы күн арналды. Дәл осы домбыраны менің сөзімнің басты элементі ретінде таңдағым келеді-және сіздермен бөліскім келеді.
Осы сапарға дайындала отырып, мен Орта ғасырларда домбыраның кейбір түрлерінде ойнап, оның сүйемелдеуімен ән айтып, өлең айтқандарын білдім, сол өткенді қазіргімен байланыстырғаным келеді. Әртүрлілік сабақтастықтың белгісі, бұл бүкіл елдің жадының ырғағы іспетті және тез экономикалық және әлеуметтік өзгерістерге бізден бұрын болған адамдардың өмірімен байланысты ұмытпаудың қаншалықты маңызды екенін көрсетеді. Соның ішінде өткен шақтың қазынасы болуға және мұраға қалған нәрсені бағалауға мүмкіндік беретін дәстүрлер арқылы. Менің ойыма осы жерде кең таралған керемет әдет – ғұрып келеді-жұма күні таңертең ата-бабаларды құрметтеу үшін жеті нан пісіру.
Папа Иоанн Павел II осы жерге ғибадат сапары кезінде «Азапталу құрбандары мен сенушілердің Жері, жер аударылғандар мен батырлардың Жері, ойшылдар мен суретшілердің Жері» деп атағаны Қазақстанның жадында (Сәлемдесу рәсімі кезіндегі сөз сөйлеуі, 22.09.2001) мәдениеттің, адамзаттың және азаптың даңқты тарихы ретінде сақталып қалды. Бұл жердің қаласы мен шексіз даласы куә болған көптеген халықтардың езгісі, тұтқындарға арналған лагерьлер мен жаппай депортацияларды қалай ұмытуға болады? Бірақ бұл озбырлық қазақ халқын жаулап ала алмады: қамау туралы естелік өз қоғамына басқаларды қосу туралы қамқорлықпен гүлденді. Ежелгі заманнан бері халықтардың орасан зор қозғалысын көрген бұл жерде азап пен сынақты еске алу адамның, әр адамның және әрбір этникалық, әлеуметтік және діни топтың қадір-қасиетін бірінші орынға қоя отырып, болашаққа жету үшін қажетті тәжірибе қоры болып табылады.
Домбыраға оралайық: бұл аспапта екі ішекті қысып ойнайды. Дәл сол сияқты, Қазақстан да «екі параллель ішектің» арасындағы үйлесімділікті құра отырып, алға жылжу қабілетін сипаттайды: қыста қатты аяз, ыстық жаз; ежелгі қалалардың жаңа заманауи қалалармен кездесуі бейнелейтін дәстүр мен прогресс – мысалы, оның астанасы. Бірақ, ең алдымен, бұл елде екі жанның әуендері естіледі – азиялық және еуропалық, соның арқасында оның үздіксіз «миссиясы — екі құрлықты байланыстыру» (Id., Жастар алдындағы сөйлеген сөзі, 23.9.2001); “Еуропа мен Азия арасындағы көпір», «Шығыс пен Батыс арасындағы байланыс» (Id., Қоштасу рәсіміндегі сөйлеген сөзі, 25.9.2001). Домбыра ішектері басқа ішекті аспаптармен бірге естілуі бұл жерге тән нәрсе: олардың дыбысы біртұтас, хорға біріктіріліп, қоғамдық өмірді реттейтін үйлесімділікті қалыптастырады және жасайды. Жергілікті мақал былай дейді: «Бірлік болмай,тірлік болмас» . Бұл, әрине, барлық жерде маңызды, бірақ мұнда әсіресе: елде жүз елуге жуық этникалық топтар мен сексеннен астам тіл бар. Бұл әртүрлі тарихы, мәдени және діни дәстүрлері бар халықтар, олар бірге керемет симфонияны қалыптастырады және Қазақстанды полиэтникалық, көпмәдениетті және көпконфессиялы бірегей зертханаға айналдырады, бұл оның Кездесу елі болуға деген ерекше мәртебесін көрсетеді.
Мен діндер ерекше үлес қосуы керек осы аспектінің маңыздылығы мен өзектілігін атап өту үшін келдім. Осыған байланысты Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының жетінші съезіне қатысу құрметіне ие болдым. Айтпақшы, бұл елді зайырлы мемлекет ретінде анықтайтын Қазақстан Конституциясы дін мен сенім бостандығына кепілдік береді. Діннің құнды және таптырмас рөлін мойындайтын және оны бұрмалайтын экстремизмге қарсы тұратын жалпы зайырлылық әрбір азаматтың теңдігінің басты шарты болып табылады, сондай-ақ әрбір этникалық, лингвистикалық, мәдени және діни құрамдас бөлікте мемлекетке тиесілілік сезімін дамытуға ықпал етеді. Діндер сөз бостандығын қажет етеді, өйткені олар абсолютті іздеуде және оған куәлік беруде таптырмас рөл атқарады. Сондықтан діни бостандық – азаматтық қоғамды қалыптастыру үшін ең жақсы орта.
Бұл қажеттілік осы халықтың атына, қозғалыстағы еркіндік пен тәуелсіздікті білдіретін «қазақ» сөзіне жасырылған. Бостандықты қорғау-әр адамның жүрегіне жазылған тілек, адамдар мен топтар арасындағы кездесудің жасанды емес, шынайы болуының жалғыз шарты азаматтық қоғамға негізінен міндеттермен бірге жүретін құқықтарды тану арқылы беріледі. Осыған байланысты мен өлім жазасын жоюды жоғары бағалағым келеді, бұл адам өмірінің құндылығын растау, әрбір адамның үмітке деген құқығын бағалау. Сонымен бірге, әр адамның қоғамда басқалармен тең дәрежеде бірегей рөл ойнауға мүмкіндігі болуы үшін ой, ар-ождан, сөз бостандығына кепілдік беру маңызды.
Мінеки дәл осы тұста, домбыра біз үшін ынталандыру бола алады. Ол, ең алдымен, халық музыкалық аспабы, оның керемет дыбысының арқасында халықтың рухы мен күші сақталады. Бұл азаматтық билікке де жүктелген. Олар бірінші болып жалпы игілікке ықпал етуге жауапты, ол әсіресе демократияны қолдау арқылы жүзеге асырылады, бұл әлеуметтік құрылымның ең қолайлы түрі, өйткені билік азшылықты ғана емес, бүкіл халықтың игілігі үшін қызмет етуде жүзеге асырылады. Мен Парламент пен жергілікті биліктің құзыретін нығайтуға және жалпы билікті көбірек бөлуге бағытталған демократияландыру процесі басталып келе жатқанын білемін, әсіресе бұл соңғы айларда байқалады. Бұл қиын және әрине ұзақ жол мақтауға тұрарлық. Оны артқа қарамай өту керек. Егер уәделер жаман пиғылсыз жасалса және тиімді орындалса, билікке деген сенім артады.
Кез-келген елде демократия мен модернизация тек үндеулермен шектеліп қана қоймай, халыққа белгілі бір қызметпен байланысты болуы керек. Жақсы саясат-адамдарды тыңдау, олардың заңды талаптарына жауап беру, оған азаматтық қоғамды, үкіметтік емес және гуманитарлық ұйымдарды үнемі тарту, жұмысшыларға, жастарға, халықтың ең кедей топтарына ерекше назар аудару, сондай – ақ – әлемдегі әрбір мемлекет бұған мұқтаж-сыбайлас жемқорлықпен күресу. Мұндай шынайы демократиялық саяси көзқарас-бұл халықтың тұрақтылығы мен әл-ауқатына қауіп төндіретін экстремизмге, персонализмге және популизмге ең тиімді жауап. Сондай-ақ белгілі бір экономикалық тұрақтылық қажет: кейбір аймақтарда айтарлықтай ресурстарға қарамастан, биылғы жылдың басында әртүрлі қиындықтар байқалады. Бұл тек Қазақстан үшін ғана емес, бүкіл әлем үшін сын-тегеурін, оның жалпы дамуын жалпыға бірдей әділетсіздік тежейді, өйткені әлемдегі ресурстар біркелкі бөлінбейді. Мемлекеттің, оның ішінде жеке сектордың міндеті-халықтың барлық топтарына әділетті қарау және құқықтар мен міндеттердегі теңдікті сақтау, сондай-ақ аз адамдардың пайдасы үшін емес, әр еңбек етушінің қадір-қасиеті үшін экономикалық дамуға ықпал ету.
Соңғы рет домбыраға жүгінейік – бұл Папа музыкант екен деп айтатын шығар. Оның арқасында Қазақстан мен осы өңірдің басқа да елдері бір-біріне жақындап келеді, сондай-ақ әлемде мәдениеттің таралуына үлес қосуда. Осы Ұлы Елдің атауы үнемі үйлесімділік пен бейбітшіліктің синонимі болғанын тілеймін. Қазақстан маңызды геосаяси тораптардың қиылысы болып табылады, сондықтан ол жанжалдарды реттеуде іргелі рөлге ие. Қайғылы оқиғалардан кейін 2001 жылы Папа Иоанн Павел Екінші үміт нұрын себу үшін бірден осында келді. Мен Украинаға басып кіруден басталған ессіз және қайғылы соғыс кезінде осындамын және тағы қаншама қақтығыс бейбітшілікке қауіп төндіруде. Мен жаһанданған әлемдегі дамудың жалғыз жолы болып табылатын бейбітшілік үшін дұға ететіндердің айқайын есту үшін келдім. Бейбітшілік мынада: бұл біздің жаһанданған әлеміміз үшін дамудың маңызды жолы.
Сондықтан диалог пен кездесуді ілгерілету үшін дипломатиялық күш-жігердің қажеттілігі күшейе түсуде, өйткені бүгінде біреудің проблемасы-бұл бәрінің проблемасы, ал әлемде көбірек билік бар адамдар басқаларға қатысты жауапкершілікке ие, әсіресе бұл проблемаларды басқа жолмен шеше алмауына байланысты дағдарысты бастан өткеріп жатқан елдерге қатысты. Тек өз мүдделеріне ғана емес, басқаларға да қамқорлық жасау керек. Араздықты күшейтпеуді және қарама-қарсы тұйықталуды күшейту жолдарын тоқтатуды үйренудің уақыты келді. Бізге халықаралық деңгейде халықтар арасындағы өзара түсіністік пен диалогты ілгерілете алатын және «Хельсинки рухын» жандандыратын, мультилатерализмді нығайтуға, жаңа ұрпаққа қамқорлық жасай отырып, тұрақты және тыныш әлем құруға ұмтылатын көшбасшылар қажет. Ол үшін түсіністік, шыдамдылық және барлығымен диалог қажет. Қайталаймын: барлығымен.
Дәл осы бейбітшілік ісіне тұтастай берілгендіктен, Қазақстанның ядролық қарудан батыл бас тартуын, сондай-ақ бес жыл бұрын дүниежүзілік көрмеде ерекше атап өтілген энергетиканы декарбонизациялауға және таза энергия көздеріне инвестициялауға негізделген энергетикалық және экологиялық саясатты дамытуды жоғары бағалаймын. Дінаралық диалогқа қамқорлық жасаумен қатар, бұл адамзаттың ортақ топырағына отырғызылған барлық үміт тұқымдары, біз оларды жаңа ұрпақ үшін, жастар үшін өсіруіміз керек, олардың қалауы бүгін және ертең таңдау жасау үшін ескерілуі керек. Қасиетті Тақ сізді осы жолда қолдайды. Осыдан отыз жыл бұрын мемлекеттік тәуелсіздік жарияланғаннан кейін бірден дипломатиялық қатынастар орнады, мен осы мерейтой қарсаңында Қазақстанға келгеніме қуаныштымын. Орта Азияда католиктер бұрыннан бар, және осы жердің ашықтық пен сыйластық диалог рухын сақтайтын әйгілі қасиетін көрсетуге тырысады деп сеніммен айтамын. Олар мұны прозелитизм рухынсыз жасайды.
Президент мырза, қымбатты достар, сіздердің атақты қонақжайлылықтарыңызды, сондай-ақ осы бауырластық диалог күндерін әртүрлі діндердің көшбасшыларымен бірге өткізуге мүмкіндік бергендеріңіз үшін, жылы қабылдауларыңыз үшін алғыс айтамын. Тәңіріміз Қазақстанның — Кездесу елінің — бейбітшілік пен бірлік жері болу мәртебесіне батасын берсін. Жалпы игілік үшін басты жауапкершілік сіздерге жүктеледі және осы елдің әрбір тұрғынына мен осында болғаныма қуанышымды және осынау ұлы елдің гүлденген және тұрақты болашағын құруға әрбір күш-жігерімді дұғамен және достық қолдаумен сүйемелдеуге ниетімді білдіремін. Рахмет! Құдай Қазақстанды жарылқасын!
Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының VII съезінің ашылуындағы Қасиетті Әкенің сөзі
Нұр-Сұлтан, 14 қыркүйек 2022
Бауырлар мен әпке-қарындастар!
Сізге шынайылық пен достық сөздерімен жүгінуге рұқсат етіңіз: бауырлар мен әпке-қарындастар. Осылайша мен сіздерді, дін басшылары мен билік өкілдерін, дипломатиялық корпус пен халықаралық ұйымдардың мүшелерін, академиялық және мәдени мекемелердің, азаматтық қоғамның және түрлі үкіметтік емес ұйымдардың өкілдерін-бәрімізді байланыстыратын бауырластық атынан қарсы алғым келеді, өйткені біз бір Аспанның ұлдары мен қыздарымыз.
Бізден асып түсетін және өзіне тартатын шексіздік құпиясының алдында діндер біздің тек жаратылыс екенімізді еске салады: біз құдіретті емеспіз, бірақ бір аспан мақсатына ұмтылатын әйелдер мен ерлерміз. Бізді біріктіретін жаратылыстың арқасында қауымдастық, нағыз бауырластық орнайды. Бұл өмірдің мәнін біздің жеке мүдделерімізге дейін төмендетуге болмайтынын еске салады, өйткені ол бізге тән қасиет болып табылатын бауырластық сезіміне жасырылған. Біз тек басқалармен және басқалардың арқасында жетіле түсеміз. Құрметті Әлемдік және дәстүрлі діндердің көшбасшылары мен өкілдері, біз көптеген ғасырлар бойы үлкен керуендер өткен жердеміз; бұл жерлерде, соның ішінде ежелгі Жібек жолының арқасында көптеген оқиғалар, идеялар, нанымдар мен ұмтылыстар тоғысқан. Қазақстан тағы да бір-бірінен қашықтықта жүргендер арасындағы кездесу орны болсын. Оның арқасында кездесудің жаңа жолы ашылсын, оның негізінде адами қатынастар жатыр: құрмет, диалогтағы шынайылық , әр адамның шексіз қадір-қасиеті, ынтымақтастық. Бізді бейбітшілікке апаратын бауырластықтың жаңа жолы.
Кеше мен домбыраның бейнесін сөз еткен едім, бүгін музыкалық аспаппен қатар дауысты байланыстырғым келеді – осы жердің ең әйгілі ақыны, оның қазіргі әдебиетінің әкесі, тәрбиеші және композитордың дауысы, көбінесе домбырамен бірге бейнеленетін адам. Абай (1845-1904), халық арасында белгілі болғандай, осы халықтың жан дүниесіндегі ең жақсы нәрсені білдіретін діндарлыққа толы туындыларды қалдырды: бейбітшілікті аңсайтын және оған ұмтылатын үйлесімді даналық, мойынсұнушылықпен сұрау, ескілік пен жанды тұншықтыратын бейнелерге байланып қалмай,адамзатқа лайықты даналықты тілеп,бірақ әртүрлі тәжірибелерден шабыт алуға дайындық. Абай біздің алдымызға ежелден келе жатқан сұрақ қояды: «өмірдің сұлулығы неде, тереңдікке ой жүгіртуде емес пе?»(Өлеңдер, 1898). Тағы бір ақын осы шексіз Азия далаларынан шыққан шопанның аузына маңызды сұрақты салып, өзінің болмысының мәні туралы сұрады: «менің қысқа жолым қайда барады?»(Дж. Леопарди, Азияда көшіп жүрген шопанның түнгі әні). Бұл сұрақтар дінге деген қажеттілікті оятады, біз адамдар ретінде жердегі қажеттіліктерді қанағаттандыру және тек экономикалық сипаттағы қатынастарды орнату үшін емес, сонымен бірге өмірді бірге аралап, аспанға қарайтынымызды еске салады. Біз ең маңызды сұрақтарға жауап табуымыз керек, руханиятты дамытуымыз керек; бізге, Абай жазғандай, «жанды және ақыл-ойды» сақтау керек (6-Қара сөзді қараңыз).
Бауырлар мен әпке-қарындастар, әлем бізден тірі жандар мен айқын ақыл-ойлардың мысалдарын күтеді, шынайы діндарлықты күтеді. Кез-келген сенімді бұрмалайтын және бұзатын фундаментализмнен оянудың уақыты келді, жүректі ашық және жанашыр ету уақыты. Сондай-ақ, тарих кітабын , осы жерде де, басқа жерлерде де тым ұзақ уақыт бойы қазіргі қоғамның тұрақсыздығына ықпал ететін дінге күдік пен немқұрайлылық тудырған әңгімелерді артқа тастаудың уақыты келді. Ондаған жылдар бойы қалыптасқан мемлекеттік атеизмнің мұндай мұрасы, «дін» сөзін айтудың өзі проблемаға айналған кезде, қысымшыл және еркін емес ойлау тәсілі екендігін көрсеткен еді. Шын мәнінде, дін проблема емес, керісінше, бұл қоғамдағы үйлесімді өмірге ықпал ететін нәрсенің бір бөлігі. Трансценденттілікті іздеу және бауырластықтың қасиетті құндылығы геосаяси, әлеуметтік, экономикалық және экологиялық дағдарыс жағдайында қабылданатын шешімдерді шынымен шабыттандырып, жарықтандыруы мүмкін, бірақ бұл қазіргі кезде көптеген институттар, соның ішінде демократия, халықтар арасындағы қауіпсіздік пен келісімге қауіп төндіретін рухани дағдарыс. Сондықтан бізге әлемдегі бейбітшілікке деген шөлді қандыру үшін дін қажет, сонымен қатар әр адамның жүрегінде өмір сүретін шексіздікке деген шөлді де.
Сондықтан нағыз адами және тұтас дамудың басты шарты-діни бостандық. Бауырлар, әпкелер, біз еркін жаратылыстармыз. Біздің Жаратушымыз «біз үшін артқа шегінді», басқаша айтатын болсақ, біз еркін болуымыз үшін өзінің абсолютті бостандығын «шектеді». Оның есімі үшін бауырларымызды бостандықтан қалай шектей аламыз? «Өзіміз сенуіміз және ғибадат етуіміз керек, – деп үйретеді Абай, – біз басқаларды сенуге және ғибадат етуге мәжбүрлей аламыз деп айтуға құқығымыз жоқ» ( 45-ші Қара сөз). Діни бостандық-бұл барлық жерде қорғалуы керек және оны тек бостандықты дәріптеу деп түсінуге дейін төмендетуге болмайтын, негізгі және ажырамас құқық. Шынында да, әр адамның құқығы-өз сенімін көпшілік алдында мойындау, оны басқаларға ұсыну, бірақ ешқашан мәжбүрлемеу. Тамаша әдіс-прозелитизмнен және идеологиядағы сүйреуден алыс жария ету, біз аталғандардан бәріміз мүмкіндігінше алыс болуға тырысуымыз керек. Өмірдегі ең маңызды нәрсе-сенімді тек жеке нәрсе деп санау-бұл тәсіл қоғамды үлкен байлықтан айыруы мүмкін; керісінше, әртүрлі діндер, этникалық және мәдени топтар өзара құрметпен өмір сүретін жағдайлардың қалыптасуына ықпал ету – әр адамның ерекше сипатына назар аударудың, адамдарды бірдей етуге тырыспай біріктірудің, ең жоғары тілектерді жүзеге асыруға ықпал етудің ең жақсы тәсілі,олардың ұмтылысы.
Қазақстан осы құндылықтың және діннің мәңгілік құндылығының сақталуына ықпал етеді: жиырма жылдан бері оның жерінде бүкіл әлем үшін маңызды болып табылатын осы Съезд өткізіліп келеді. Биылғы кездесу бізді пандемиядан кейінгі кезеңде адамзаттың рухани және әлеуметтік дамуындағы рөліміз қандай екендігі туралы ойлануға мәжбүр етеді.
Пандемия, осалдық пен қамқорлықпен бірге, назар аударғым келетін төрт әлемдік мәселенің бірі болып табылады және ол барлығынан, әсіресе діндерден — максималды ниет бірлігін талап етеді. C0VID-19 бәрімізді теңестірді. Абай жазғандай «біз Жаратушы емеспіз, біз жаратылыспыз» (ibid.): біз бәріміз өзіміздің осалдығымызды сезіндік, көмекке мұқтажбыз; ешкім өзімен өзі автономды әрі тәуелсіз емес болып шықты. Сондықтан біз қазір өзіміз қатты қажет сезінген ынтымақтастықты ұмыта алмаймыз және бәрімізге қатысты шұғыл мәселелерді бірлесіп шешуіміз керек екеніне назар аудармай, ештеңе болмағандай жүре алмаймыз. Бұған діндер немқұрайлылық танытпауы керек, олардың міндеті – алға ұмтылу, адамзат отбасын одан әрі бөлшектейтін сынақтар алдында бірлікті сақтау.
Біздің заманымыздағы бауырлар мен әпкелерге Құдайға сенетін біз адамның тән қасиеті осалдық екенін ұмытпауға көмектесуіміз керек ; техникалық және экономикалық прогресстен туындаған құдіреттілік амбицияларының желісіне кірмеу-олардың ғана болуы жеткіліксіз; пайда мен ақша желілерінде шатаспау, олар кез-келген зұлымдықты жоя алатындай қарамау; жаратылыс белгілеген шекараны қабылдамайтын сәтсіз прогреске ықпал ету; бас тартатын тұтынушылықтың өзін жансыз болмысқа айналдыруына жол бермеңіздер, өйткені игліктің барлығы адам үшін , адам игілік үшін емес. Бір сөзбен айтқанда, пандемия кезінде пайда болған жалпы осалдығымыз бізді бұрынғыдай емес, кішіпейілділік пен көрегендікпен алға ұмтылуға итермелеуі керек.
Пандемиядан кейінгі дәуірдегі сенушілер тек жауапкершілік пен адам өмірінің жетілмегендігі туралы ғана емес, сонымен бірге қамқорлық туралы – адамзаттың барлық көріністерінде қамқорлық жасау, қарым – қатынас жасаушы болу — қайталаймын: қарым — қатынас жасаушылар -қоғамдық, этникалық, ұлттық және діни шекараларды еңсеретін ынтымақтастықтың куәсі. Бірақ мұндай қиын миссияны қалай бастауға болады? Неден? Ең алдымен, әлсіздерді тыңдау керек, ең осал адамдарға дауыс беру керек, бәрінен бұрын оларға – кедейлерге, мұқтаждарға, біздің ғаламшарымыздағы теңсіздіктің барлық әділетсіздігін көрсеткен пандемиядан зардап шеккендерге қатысты болуы керек. Бүгінде вакцинаны алу қиынға соғатындар әлі де аз емес! Бұндай жағдай қанша! Біз олардың жағындамыз, көп, бірақ аз беретін адамдардың жағында емес, пайғамбарлық және батыл ар-ұжданды болайық, бәріне жақын болайық, бірақ әсіресе артта қалған, маргиналды, қоғамның ең әлсіз және кедей топтарына, жасырын және үнсіз азап шегетіндерге жақын болайық. Менің сіздерге ұсынатыным-бұл сезімтал және жанашыр болудың жолы ғана емес, сонымен қатар біздің қоғамды емдеу жолы. Ия, дәл кедейліктің салдарынан эпидемиялар мен басқа да үлкен бақытсыздықтар таралады, олар қиындықтар мен теңсіздіктер арасында көбейеді. Бірақ қазіргі кездегі ең үлкен қауіп факторы-кедейлік. Осы орайда Абай ақылмен: «Аштыққа ұшырағандар ақыл-ойларын ашық ұстай ала ма және оқуда құлшыныс таныта ала ма? Кедейлік пен керіс [ ] зорлық-зомбылық пен ашкөздікті тудырады» (25-ші Қара сөз). Теңсіздік пен әділетсіздік өршіп тұрған кезде, Ковидтен де жаман вирустарды тоқтату мүмкін емес: жеккөрушілік, зорлық-зомбылық, терроризм.
Бұл бізді ғаламшарлық масштабтағы тағы бір проблемаға әкеледі, ол сенушілерге ерекше әсер ететін – бейбітшілік мәселесі. Соңғы онжылдықтарда бұл діни көшбасшылар арасындағы диалогтың басты тақырыбы болды. Дегенмен, біздің күндеріміз соғыс жарасымен, үмітсіз қақтығыстар атмосферасымен, бір қадам артқа шегініп, екіншісіне қол жеткізе алмауымен белгіленгенін көреміз. Серпіліс керек, және ол, бауырлар, бізден келуі керек. Көп ұзамай біз өз өмірімізді арнаған Жаратушы адам өмірінің негізін қалады, біз, өзімізді сенушілер деп санайтындар, бұл өмірдің жойылуына қалай жол бере аламыз? Біздің заманымыздың адамдары, олардың көпшілігі Құдай жоқ сияқты өмір сүреді, егер көптеген мәдениеттер мен дәстүрлердің жаны болып табылатын ұлы діндер бейбітшілікті белсенді түрде қолдамаса, құрмет пен жауапкершілікке негізделген диалогқа қызығушылық танытуы мүмкін деп қалай елестете аламыз?
Өткеннің өкінішті тарихы мен қателіктерін есте сақтай отырып, біз күш-жігерімізді біріктіреміз, сонда ешқашан Құдайымыз шексіз жер билігінің қамауына алынбайды. Абай еске салады: «кім жамандыққа кедергі жасамай жол берсе, оны шынайы сенуші деп санауға болмайды. Немесе ол жартылай сенуші»(38-ші Қара Сөзді қараңыз). Бауырлар, әпкелер, бәріміз және әрқайсымыз зұлымдықтан арылуымыз керек. Қазақтың ұлы ақыны мұны талап етті. Ол былай деп жазады:»Егер кімде-кім оқуын аяқтамаса, оны тастап кетсе, ол өзін игіліктен айырады» және « кім немқұрайлы болса, өзін түзу ұстамайды, жанашырлық таныта алмайды, оны сенуші деп санауға болмайды» (12-ші Қара Сөз). Бауырлар, сондықтан біз өзімізді дұрыс сезінуге деген ұмтылыстан, басқалардан үйренетін ештеңесі жоқ адам болудан бас тартайық; Құдайдың есімін қорлайтын – қатыгездіктен, экстремизмнен, фундаментализмнен және жеккөрушіліктен, фанатизмнен, терроризмнен, соның ішінде адамның бейнесін бұрмалайтын шектеулі және жойқын идеялардан арылайық. Бұл шынымен де солай. Абай еске салады: әадамзаттың бастауы — махаббат пен әділдік, [ … ] бұл-Құдай жаратылысының тәжі» ( 45-ші Қара Сөз). Ешқандай жағдайда зорлық-зомбылықты ақтауға болмайды. Дүнияуилық заттар қасиеттіні өзінің пайдакүнемдік мақсаттары үшін пайдалануына жол бермеңіз. Қасиеттіні билік үшін тірек қылмау керек, ал билік қасиетті нәрсеге сүйенбеуі керек!
Құдай-бейбітшілік , және ол әрқашан бейбітшілікке апарады, ешқашан соғысқа жетелемейді. Сондықтан, қақтығыстарды күштің пайдасыз дәлелдерімен, қару-жарақпен және қоқан-лоққылармен емес, тек адамға лайықты Аспан батасын беретін құралдармен: балалар мен жас ұрпақтарға ерекше қамқорлықпен өткізілетін кездесу, диалог, шыдамды келіссөздер арқылы шешу қажеттілігін одан әрі күшейтуге өзімізді арнайық. Олар бейбітшілік ауыр келіссөздердің нәзік нәтижесі емес, олардың прогресс пен болашақ туралы армандарын орындауға жақындататын тұрақты еңбекқорлықтың жемісі деп үміттенеді. Абай осыған байланысты білімді кеңейтуге, өз мәдениетінен тысқары жерлерге шығуға, басқалардың танымын, тарихы мен әдебиетін қабылдауға шақырды. Сіздерден сұраймын, қару-жараққа емес, білімге қаражат құяиық!
Пандемия мен бейбітшілік мәселесінен басқа, үшіншісі бар-бауырластық қабылдау. Бүгінде адам үлкен қиындықпен қабылданады. Күн сайын әлі туылмаған нәрестелер, балалар, мигранттар мен қарт адамдар қабылданбайды. Сыртқа лақтыру мәдениеті бар. Қанша бауырлар мен әпкелер құрбандық үстеліне құрбандық шалып, немқұрайлылықтың күпірлік хош иісін сыйлайды. Алайда әр адам қасиетті. «Homo sacra res homini», – дейді ежелгі адамдар (Seneca, Epistulae morales ad Lucilium, 95,33): бұл шындықты еске салушы діндер болуы қажет! Соғыстың сладарынан ешқашан мұндай кедейлік болған емес; мұндай климаттық өзгерістер болған жоқ-мұның бәрі жаһанданған әлем білуге мүмкіндік беретін, бірақ оған жету қиын болатын әл-ауқатқа деген ұмтылыстың салдары. Жағдайы ауыр өңірлерден ауқатты өңірлерге тұрақты көшу жүріп жатыр. Біз мұны күн сайын, әлемдегі әртүрлі көші-қоннан көреміз. Бұл шежіре деректері емес, бірлескен және көреген шешімдерді қажет ететін тарихи факт. Әрине, сіз өзіңіздің еңбекпен тапқан әл-ауқатыңызды инстинктивті түрде қорғайсыз және қорқыныштан кедейліктің есігін жабасыз. Біреуді біліп, түсінудің орнына оны күдіктену, айыптау және кінәлау әлдеқайда оңай. Бірақ біздің міндетіміз – өз жаратылыстарының әр қадамына қамқорлық жасайтын Жаратушы бізді қалай көрсе, солай көруге шақыратынын еске салу-әр адамды бауырды көру. Мигрант бауырды қабылдау, сүйемелдеу, қолдау және өзімізге қосу керек.
Қазақ тілінің өзінде басқа біреуге шын жүректен қарауға шақыру бар. Ондағы « сүю» сөзі сөзбе-сөз «біреуге жақсы көзқараспен қарау» дегенді білдіреді. Бұл аймақтың дәстүрлі мәдениеті мұны керемет халық мақал-мәтелімен растайды: «егер сіз біреуді кездестірсеңіз, оны бақытты етуге тырысыңыз, мүмкін сіз оны соңғы рет көріп тұрсыз». Көп ұзамай даланың қонақжайлылық культі әр адамның өзгермейтін құндылығын көрсетсе, Абай мұны «адам адамға дос» деген сөздерімен және мұндай достықтың әмбебап қарым-қатынасқа негізделгендігімен растайды, өйткені ең маңызды өмірдегі және одан кейінгі шындық ортақ. Сондықтан ол сонымен бірге былай дейді:»барлық адамдар бір — біріне қонаққа келеді» және «адамның өзі осы өмірде қонақ» (34-ші Қара сөз). Қонақжайлылық, мейірімділік, жанашырлық өнерін қайта үйренейік. Біз сондай-ақ ұятты үйренейік: иә ұяттың дәл өзін, азап шегетін адамға деген жанашырлықтан, оның күйін, оның тағдырын сезімдермен бөлісетін толқу мен таңданудан туындайтын сау ұятты сезінуді үйренеміз. Жанашырлық бізді адами және діндар етеді. Біз әр адамның өшпес қадір — қасиетін растап қана қоймай, басқалар үшін уайымдауға үйренуіміз керек: егер біз басқа адамдардың қайғы-қасіретін өзіміздікі деп қабылдасақ, біз шынымен адам боламыз.
Біздің алдымызда тағы бір, соңғы мәселе – ортақ үйді қорғау бар. Климаттың елеулі өзгерістерін ескере отырып, біз оны қорғауымыз керек, сонда пайдакүнемдік логикасы басым болмайды, оны Жаратушының даңқы үшін болашақ ұрпақ үшін сақтаңыз. Абай былай деп жазады: «Безендіріп жер жүзін Тәңірім шебер, Мейірбандық дүниеге нұрын төгер. Анамыздай жер иіп емізгенде, Бейне әкеңдей үстіңе аспан төнер.» («Көктем» өлеңінен). Жаратқан біздің ортақ үйімізді нәзік қамқорлықпен безендірді. Біз оған тиесілі екенімізді мойындайтын болсақ, оны қалай ластауға, жоюға, өзін жаман ұстауға болады? Бұл мәселені бірге шешейік. Ол маңыздылығы жағынан соңғы емес. Шын мәнінде, оның бірінші проблемамен, пандемиямен тікелей байланысы бар. Ковид-19 сияқты вирустар мөлшері бойынша микроскопиялық, бірақ прогрестің ең үлкен амбициясын бұзуға қабілетті, көбінесе олардың таралуы табиғаттағы тепе-теңдіктің бұзылуымен байланысты, көп жағдайда біздің кінәміз. Ормандарды жыртқыштықпен кесу, тірі жануарлардың заңсыз саудасы, қарқынды мал шаруашылығы сияқты мысалдар туралы ойланайық … Қанаушылық ойлау біздің ортақ үйімізді бұзады. Тек қана ол емес: бұл Жаратушыға ұнайтын, әлемнің құрметке толы және діни көзқарасын көлеңкелейді. Сондықтан өмірді барлық нысандарда қорғауға жәрдемдесу, оны қолдау-біздің міндетіміз.
Құрметті бауырлар мен әпкелер, діндер жолы әрқашан достық қарым-қатынаста болу үшін бірге жүрейік. Абай былай дейді: «Жаман дос — көлеңке: басыңды күн шалса — қашып құтыла алмайсың, басыңды бұлт шалса— іздеп таба алмайсың.» (37-ші Қара сөз). Бізде мұндай жағдай ешқашан болмасын. Жаратушы бізді күдік пен жалғандықтың көлеңкесінен босатсын, жиі диалог арқылы және ниеттердің жарқын шынайылығының арқасында бауырластық пен достықты сақтау қабілетін жіберсін. Қазақстанның осы мәселедегі күш-жігері үшін алғыс айтқым келеді: әрқашан бірігуге тырысу, әрқашан диалогты қоздыруға тырысу, әрқашан достар табуға тырысу. Бұл Қазақстан бәрімізге беретін үлгі және біз оны ұстануға, қолдауға тиіспіз. Біз келісімді синкретизмге ұмтылмаймыз, бұл қажет емес, бірақ біз әрқашан басқаны қабылдауға дайын, бауырластық кездесуге дайын боламыз. Тек осылай ғана, осы жолда, біз өмір сүріп жатқан қараңғы уақытта Жаратушымыздың жарығын тарата аламыз. Барлығыңызға рахмет!
Қасиетті Айқыштың көтерілуі мерекесінде Қасиетті Әкенің Қасиетті Мессадағы уағызы
Нұр-Сұлтан, 14 қыркүйек 2022
Айқыш-өлімнің тұғыры, бірақ осы мереке күні біз Мәсіхтің Айқышының көтерілуін дұғамен атап өтеміз. Өйткені, сол ағашта Иса біздің күнәміз бен әлемнің зұлымдықтарын өз мойнына алып, оларды сүйіспеншілігімен жеңді. Сондықтан бүгін біз үшін мереке. Біз естіген Құдай сөзі бізге бұл туралы айтады, бір жағынан шағатын улы жыландарға, екінші жағынан құтқаратын жыланға қараймыз. Осы екі бейнеге тоқталайық.
Біріншіден, шағатын улы жыландар. Олар үнемі күңкілдеп күнәға батқан адамдарға шабуыл жасайды. Құдайға күңкілдеу тек оған жала жауып, шағымдануды білдірмейді; бұл исраилдіктердің жүрегінде Оған, Оның уәдесіне деген сенім сәтсіздікке ұшырағанын білдіреді. Құдай халқы негізінен шөлді аралап, уәде етілген жерге барады және оларды шаршау жеңеді, бұл жолға шыдай алмайды (Сандар 21, 4 с қараңыз). Содан кейін үмітін үзіп, үмітін жоғалтады және бір сәтте Тәңіріміздің уәдесін ұмытып кеткендей болады: бұл адамдар енді олардың жолын бай және құнарлы жерге бағыттайтын Оның Өзі екеніне сенуге күші жетпейді.
Олардың Құдайға деген сенімі таусылғанда, адамдарды өлтіретін жыландар шағып алуы кездейсоқ емес. Олар Киелі Кітаптың Жаратылыс кітабында айтылған алғашқы жыланға ұқсайды, адамның жүрегін улап, Құдайға күмән келтіретін азғырушы. Шын мәнінде, шайтан, жылан түрінде, адам мен Хауаны азғырады, оларды адастырады, Құдай жақсы емес екеніне сендіреді және жалпы, ол олардың бостандығы мен бақытына қызғанышпен қарайды. Міне, жыландар шөлге оралады, «шағушы жыландар» (ст. 6), яғни бастапқы күнә қайта оралады: исраилдіктер Құдайға күмәнданады, Оған сенбейді, күңкілдейді, оларға өмір берген Құдайға қарсы шығады және осылайша өлімге жақындай түседі. Міне, жүректегі сенімсіздік не нәрсеге әкеледі!
Құрметті бауырлар мен әпке-қарындастар, әңгіменің бұл бірінші бөлімі бізден Тәңірімізге де, өз арамызда да сенім бұзылған жеке және қоғамдық тарихымыздағы сәттерді мұқият қарауды сұрайды. Қанша рет адасуға ұшырап, абдырап қалдық, біз шөлдерімізде қурап, жолдың мақсатын жоғалтып алдық! Сондай-ақ, бұл үлкен елде шөл бар, ол керемет пейзаж болса да, бізге шаршау, кейде жүрегімізде болатын құрғақшылық туралы айтады. Бұл шаршау мен сынау сәттері, бізде Құдайға көз жүгіртуге күш жоқ; бұл жеке, шіркеулік және әлеуметтік өмірдегі жағдайлар, бізді сенімсіздік жыланы шағып алады, ол бізге көңілсіздік пен үмітсіздік, пессимизм мен тағдырға мойынсұну уларын енгізеді, бізді өз эгомызға тұтқындайды, ынта-жігерді басады.
Бірақ бұл жердің тарихы басқа да ауыр шағулардан айырылған жоқ: мен зорлық-зомбылықтың жыландары, атеистік қудалау, кейде халықтың бостандығына қауіп төнген және оның қадір-қасиетіне нұқсан келтіретін тұрақсыз жол туралы айтып тұрмын. Бізге азап шегу туралы естеліктерді мұқият сақтау пайдалы: біз жадымыздан кейбір түсініксіздіктерді алып тастамауымыз керек, әйтпесе олар ағып жатқан су, ол қайтып оралмайды және жақсылық жолы мәңгілікке жалғасады деп сеніп қалуымыз мүмкін. Жоқ, бейбітшілкке біржола иемдене салуға болмайды, оны әр түрлі этникалық топтар мен діни дәстүрлердің қатар өмір сүруі, тұтас даму, әлеуметтік әділеттілікпен күн сайын бекітіп отыру керек. Ал Қазақстан «бауырластықта, диалогта және түсіністікте [] басқа халықтармен, ұлттармен және мәдениеттермен ынтымақтасуға көпір салуда» одан әрі дамуы үшін (Иоанн Павел II, Сәлемдесу рәсімі кезінде сөз сөйлеу, 2001 жылғы 22 қыркүйек) жалпыға бірдей күш-жігер қажет. Одан бұрын, Тәңірімізге деген сенімнің жаңартылған әрекеті қажет: көзді жоғары қаратып, Оған қарап, Оның жалпыға ортақ және айқышқа шегеленген махаббатынан үйрену.
Енді екінші бейнеге көшейік: құтқарушы жылан. Адамдар жыландардан өліп жатқан кезде, Құдай Мұсаның жалбарынған дұғасын естіп, оған: «Өзіңе жылан жаса және оны белгі қылып көтер, ал оған қарап жылан шағып алған адам тірі қалады», – дейді (Сандар 21, 8 ). Шынында да, «жылан адамды шағып алғанда, ол мыс жыланға қарап тірі қалды» (9-жол). Алайда, біз өзімізден сұрай аламыз: неге Құдай Мұсаға осы уақытты қажет ететін нұсқауларды берудің орнына улы жыландарды жойған жоқ? Іс-әрекеттің бұл тәсілі бізге оның қимылын адамзаттың зұлымдығы, күнәсі мен сенімсіздігі жағдайында ашады. Содан кейін, қазіргідей, тарихтың соңына дейін болатын ұлы рухани шайқаста Құдай адамның соңынан қуып келе жатқан жексұрындықты жоймайды: улы жыландар жоғалып кеткен жоқ, олар әлі де бар, олар тасада жатыр, олар әрқашан тістей алады. Сонда не өзгерді, Құдай не істеуде?
Иса мұны Інжілде былай деп түсіндіреді:» Мұса Жыланды шөл далада қалай көтерді, сондықтан оған сенетін адам өлмеуі үшін, бірақ мәңгілік өмірге ие болуы үшін Адам Баласы да солай көтерілуі керек» (Ин 3, 14-15). Міне,бұрылу нүктесі : құтқаратын жылан бізге келді: Айқыш ағашында көтерілген Иса бізге шабуыл жасайтын улы жыландардың бізді өлімге апаруына жол бермейді. Біздің зұлымдықтарымыздың алдында Құдай бізге жаңа биіктік береді: Егер біз Исаға көз жүгіртсек, зұлымдықтың шағуы енді бізге үстемдік ете алмайды, өйткені Ол айқышта күнә мен өлімнің уын қабылдап, олардың жойқын күшін жеңді. Аспнадағы Әке әлемде зұлымдықтың таралуына байланысты осылай жасады: ол бізге Исаны берді, ол бізге біз ешқашан көзге елестете алмайтындай жақындады. «Күнәні білмеген Құдай біз үшін күнәға айналды» (2 Кор 5, 21). Бұл Құдайдың мейірімділігінің шексіз ұлылығы: біз үшін «күнәға айналған» Иса, айқышта тұрған Иса — «жыланға айналды» деп айтуға болады, сондықтан біз Оған қарап, бізге шабуыл жасайтын зұлым жыландардың улы шағуына қарсы тұра аламыз.
Бауырлар, міне, біздің құтқарылуымыздың, қайта туылуымыздың және қайта тірілуіміздің жолы: айқышқа шегеленген Исаға қарау. Осы биіктіктен біз өз өміріміз бен халықтарымыздың тарихын жаңа көзбен көре аламыз. Өйткені, Мәсіхтің Айқышынан біз жек көруді емес, сүйіспеншілікті үйренеміз; немқұрайлылықты емес, жанашырлықты үйренеміз; кек алуды емес, кешіруді үйренеміз. Исаның созылған қолдары-Құдай бізді қоршағысы келетін нәзіктіктің құшағы. Және олар бізге өзімізбен және біз өмір сүруге шақырылған барлық адамдармен бауырластықты көрсетеді. Олар бізге жолды, христиандық жолын көрсетеді: өз ойын өзгеге таңу мен мәжбүрлеу, билік пен маңыздылық жолы емес, Мәсіхтің айқышын,Ол өз өмірін қиған басқа бауырлар мен әпкелерге қарай қолданатын жол! Исаның жолы басқа, құтқарылу жолы: бұл «егерсіз» және «бірақсыз», кішіпейіл, өтеусіз және жалпыға ортақ махаббат жолы.
Иә, өйткені Айқыш ағашында Мәсіх зұлымдық жыланының уын алып тастады, ал христиан болу дегеніміз — уланбай өмір сүру: бір-бірін тістемеу, күңкілдемеу, кінәламау, өсек айтпау, жаман істерді таратпау, әлемді зұлымдықтан шыққан күнә мен сенімсіздікпен ластамау. Бауырлар, әпкелер-қарындастар, біз Исаның айқышқа шегеленген жағынан қайта туылдық:бізде өлім уы болмасын (Прем.1,14 қараңыз). Оның орнына, Құдайдың рақымымен біз барған сайын христиан болуымыз үшін дұға етейік: жаңа өмірдің, махаббаттың, бейбітшіліктің қуанышты куәгерлері болуымыз үшін.
Қасиетті Мессадан кейінгі алғыс сөздер
Нұр-Сұлтан, 14 қыркүйек 2022 ж.
Сізге алғыс білдіремін, архиепископ Пета, сіздің сөздеріңіз үшін, осы ғибадат пен менің сапарымды дайындауға бар күш-жігеріңізді жұмсағаныңыз рахмет. Осыған байланысты мен елдің азаматтық және діни билік өкілдеріне тағы да шын жүректен алғысымды білдіргім келеді. Баршаңызға, бауырларыңызға, әсіресе Орталық Азияның басқа елдерінен және осы шексіз жердің алыс бұрыштарынан келгендерге сәлем жолдаймын. Қарттар мен науқастарға, балалар мен жастарға шын жүректен бата беремін.
Бүгін, Қасиетті Айқыштың көтерілу мерекесінде біз Озерноедағы Бейбітшілк Патшайымының Ұлттық Қасиетті Ордасымен рухани бірлікте боламыз. Архиепископ Томаш «Қазақстан халқына — алғыс» және «адамдарға — бейбітшілік»деп жазылған үлкен айқыш бар екенін еске салды. Осы ұлы елде тұратын Құдайдың қасиетті халқы үшін Тәңірімізге алғыс айту оның диалогты ілгерілетуге деген ұмтылысы үшін ризашылықпен біріктіріліп, бейбітшілікке, біздің әлем аңсайтын бейбітшілікке үндеуге айналады.
Мен соғыстан шаршаған көптеген жерлер туралы ойлаймын, әсіресе қымбатты Украина жайлы. Соғысқа етімізді үйретпейік, оның алдындағы шарасыздықпен келіспейік. Азап шеккендерге көмекке келейік және шынымен бейбітшілікке жетуге тырысайық. Тағы не болуы керек, қақтығыс адамдардың, халықтардың және адамзаттың игілігі үшін диалогқа жол бермес бұрын қанша өлімді күту керек? Шығудың жалғыз жолы-бейбітшілік, ал оған жетудің жалғыз жолы — диалог. Мен осы сағаттарда Кавказ аймағындағы жаңа шиеленіс ошақтары лаулап кеткенін білдім. Сондай-ақ, сол аумақтарда бейбіт келісім мен келіспеушіліктер басым болатындығы туралы дұға етейік. Әлем бейбітшілік құруды үйренсін, оның ішінде қару-жарақ жарысын шектеу және орасан зор әскери шығындарды халықты нақты қолдауға айналдыру арқылы жасасын. Бұған сенетіндердің барлығына алғыс айтамын, сіздерге және бейбітшілік пен бірліктің елшісі болып табылатындардың барлығына рахмет!
Қасиетті Әкенің епископтармен, қасиеткерлермен, дикондармен, монахтық жолдағылармен, семинаришылармен және пасторлық қызметпен айналысатындармен кездесудегі сөзі
Нұр-Сұлтан қаласындағы Кафедралды Собор, 15 қыркүйек 2022
Сәлеметсіздер ме, Құрметті епископ бауырлар, қасиеткерлер, дикондар, құрметті монахтық жолдағылар, семинаршылар және пасторлық қызметпен айналысушылар!
Сіздердің араларыңызда болғаныма, Орталық Азия Епископтарының Конференциясын қарсы алғаныма және көптеген түрлерден, тарихтан және әртүрлі дәстүрлерден тұратын, алайда Иса Мәсіхке деген сеніммен біріккен Шіркеумен кездескеніме қуаныштымын. Мен сәлемдесу сөздері үшін өте ризамын, монсеньор Мумбьела Сьерра: «Біздің көпшілігіміз шетелдіктер», – деді. Бұл дұрыс, өйткені сіздер әртүрлі жерлерден және елдерден келдіңіз, бірақ Шіркеудің сұлулығы-бізде шетелдіктер жоқ, біз бір отбасын құраймыз. Қайталап айтамын: Шіркеуде ешкім шетелдік емес, біз бәріміз көптеген тайпалармен байытылған Құдайдың қасиетті халқымыз! Біздің қасиеткерлік және қасиетті халқымыздың күші-бұл бізде бар және кім екенімізді бөлісу арқылы айырмашылығымыз құндылыққа айналуында. Біз оны бөліскен кезде біздің азшылығымыз көпшілікке айналады.
Біз жаңа ғана тыңдаған Құдай Сөзінен үзінді дәл осылай айтады: Құдайдың құпиясы – Әулие Павелдің айтуы бойынша-барлық халықтарға ашылды. Таңдалған адамдарға немесе діни элиталарға ғана емес, бәріне де. Әр адам Құдайға бара алады, өйткені Апостол түсіндіргендей, пұтқа табынушылар — сол дененің мұрагерлері мен мүшелері және Інжіл арқылы Иса Мәсіхке уәде берушілер. (Eф 3,6 қараңыз).
Мен Павел қолданатын екі сөзге назар аударғым келеді: мұра және уәде. Бір жағынан, Шіркеу тарихты мұраға алады, ол — Інжілдің алғашқы жариялануының қызы іспетті, оның алдындағы оқиға, басқа апостолдар мен ізгі хабаршылар, оны Исаның тірі сөзінде құрғандығы; екінші жағынан, ол сондай-ақ Исаның Құдайдың уәдесін қалай орындағанын және қайта тірілуінің ұлдары атанған адамдардың қауымдастығы болашақ жетістікке деген үмітпен өмір сүреді. Шынында да, уәде етілген даңқ бізге қарай айтылған, ол біздің жолымызды күтумен жандандырады. Мұра және уәде: өткеннің мұрасы – біздің есте сақтауымыз, Інжілдің уәдесі – бізді қарсы алатын Құдайдың беретін болашағы. Бұл жерге ұзағырақ тоқталғым келеді: тарихта есте сақтау мен болашақ арасындағы жолды жасаушы Шіркеу.
Ең алдымен, есте сақтау. Егер бүгінде осы үлкен елдің көп мәдениетті және көп конфессиялы екенін , қазіргі христиан қауымдастықтарын көрсек, сонымен қатар адамдардың өмірі діни мағынаға толы екені: мұның бәрі, ең алдымен, сіздің алдыңызда болған бай тарихтың арқасында бар. Мен оның тарихының алғашқы ғасырларында орын алған Орталық Азиядағы христиандықтың таралуы туралы, Інжілдің нұрын тарату үшін өздерін құрбан еткендер, қауымдастықтар, қасиетті орындар, ғибадатханалар мен ғибадат орындарын құрған көптеген ізгі хабаршылар мен миссионерлер туралы ойлаймын. Сондықтан христиандық, экуменикалық мұра осында бар, оны құрметтеп, сақтау керек. Сенім берілді және оны көптеген қарапайым адамдар, ата-әжелер, әкелер мен аналар да жеткізді. Біздің рухани және шіркеулік жолымызды жасай отырып, біз өзімізге сенім білдіргендерді ұмытпауымыз керек, өйткені есте сақтау бізге жеке және қоғамдық кемшіліктерге қарамастан, өмірдің қиыншылықтары кезінде де тарихта Құдайдың жасаған кереметтерін көретін ойлау рухын дамытуға көмектеседі.
Дегенмен, мұқият болу керек: бұл өткенге тұйықталып, әдеттен шықпаушылыққа байланысты әрекет ету еркіндігінен айырылып, ностальгиямен артқа қарауды білдірмейді-бұл «индиетризмнің» азғыруы (артта қалу). Христианның көзқарасы, естеліктерге жүгінген кезде, бізді Құдайдың құпиясына таң қалдыру үшін ашқысы келеді, жүрек Тәңіріміздің істері үшін мақтау мен ризашылыққа толы болуы үшін. Мадақтауға толы, риза жүрек өкінбейді, бірақ бүгінгі күнді рақым ретінде қабылдайды. Ол Пасха күні Эммаустағы әйелдер мен шәкірттер сияқты жолға шығып, алға ұмтылып, Мәсіхті жариялағысы келеді!
Бұл Исаны тірі есте сақтау, ол бізді таң қалдырады және біз, ең алдымен, мұны еухаристиялық Естеліктен аламыз, бұл бізді басқаратын махаббат күші. Бұл біздің қазынамыз. Осылайша, есте сақтаусыз таңдану жоқ. Егер біз тірі жадымызды жоғалтсақ, онда сенімімізді жоғалтамыз, тақуалық тәжірибелер, пасторлық әрекеттер әлсіреуі мүмкін, сабанға ұқсап, бірден жалындап және тез сөнеді. Егер біз есте сақтауымызды жоғалтсақ, қуанышымыз да жоғалады. Құдайға және бауырларға онша ризашылық болмайды, өйткені біз бәрі бізге байланысты деп ойлауға азғырыламыз. Руслан әке бізге керемет ескерту жасады: қасиеткер болу-бұл өздігінен көп нәрсе, өйткені діни өмірде болып жатқанның бәрі біздің еңбегіміз емес, Құдайдың сыйы екенін байқай аласың. Ал Клара әпке өзінің арнайы шақыртуы туралы айтқан кезде, ең алдымен, оған Інжілді жариялағандарға алғыс айтқысы келді. Біз алған мұраны ризашылықпен есте сақтауға шақыратын осы дәлелдер үшін рахмет.
Егер біз осы мұраның ішіне үңілсек, не көреміз? Сенім ұрпақтан-ұрпаққа түсіндіріліп, орындалуы керек ақиқаттың жиынтығы ретінде, барлығына бір рет анықталған ережелер жиынтығы ретінде берілмеді. Жоқ, сенім өмір арқылы, тарихтың қақ ортасында Інжілдің жалынын жағып, оны жарықтандырып, тазартып, айналасына Исаның тыныштандыратын жылуын, оның құтқарушы махаббатының қуанышын, уәдесінің үмітін таратқан айғақтарда жеткізілді. Өткенді есте сақтаған кезде сенім дәлелдермен көбейетінін білеміз. Қалғаны кейін келеді. Бұл бәріне үндеу, тағы да қайталаймын – бәріне: сенушілерге, епископтарға, қасиеткерлерге, диакондарға, монахтық жолдағыларға, олардың әрқайсысы өз жолымен қоғамда пасторлық қызметті орындайды. Құтқарылудың жүрегі, Исаның жаңалығы, Иса болып табылатын жаңалық туралы аянбай куәлік етіңіз! Сенім — бұл өткенді көрсететін әдемі көрме емес-бұл мұражай болар еді-бірақ әрқашан өзекті оқиға туралы, Мәсіхпен кездесу біздің өмірімізде осында және қазір болып жатыр! Ол тек бір нәрсені қайталау арқылы берілмейді, бірақ Інжілдің жаңалығын көрсетеді. Осылайша сенім тірі қалады және болашаққа ие болады.Сондықтан мен сенім «диалектіде» берілуі керек деп айтқанды ұнатамын.
Екінші сөз – болашақ. Өткенді еске алу бізді өзімізде тұйықтамайды, бірақ бізді Інжілдің уәдесіне ашады. Иса бізді ешқашан тастамаймын деп уәде берді: бұл алыс болашаққа ғана қатысты уәде емес, біз бүгінде Қайт Тірілушінің өмірімізді жаңартуына келісуіміз керек. Біздің кемшіліктерімізге қарамастан, ол бізбен бірге тынымсыз өмір сүреді, Өзінің және біздің Шіркеудің болашағын бізбен бірге жасайды.
Әрине, сенімдегі көптеген қиындықтарға, әсіресе жас ұрпақтың қатысуына қатысты – өмірлік қиындықтар мен кедергілерге тап болған кезде және біздің осындай үлкен елде аз екенімізді ойлағанда, сіз өзіңізді «елеусіз» және қабілетсіз сезінесіз. Бірақ егер біз Исаға деген үмітпен қарасақ, бізге таңқаларлық құпия ашылады: Ізгі хабарда кішкентай, қайыршы рух болу — бұл бақыт, басты бақыт (Мф 5,3 қараңыз) : өйткені біздің елеусіздігіміз кішіпейілділікпен бізді Құдайдың құдіретіне бағыштайды, соның арқасында Шіркеудегі іс-әрекеттерді тек біздің қабілеттерімізге негіздей алмайтынымызды түсінеміз. Және де бұл рақым! Қайталап айтамын: кішкентай Шіркеуде, кішкентай отарда рақым жатыр: өз қабілеттерімен, санымен, құрылымдарымен және адами маңыздылықтың кез-келген басқа түрімен мақтанудың орнына, Тәңіріміздің басшылығына ие болып, адамдарға қызмет етуге кішіпейілділікпен берілгеніміз жөн. Ешнәрсеге бай емес және барлық жағынан кедей, өмірдегі жағдайларды Інжілдің қуанышына толтыра отырып, өз халқымыздың әпкелері мен бауырларының қасында қарапайымдылықпен алға ұмтылайық. Қамырдағы ашытқы және жерге лақтырылған ең кішкентай дән сияқты (Мф 13, 31-33қараңыз), біз оған қызмет ету үшін өмір сүріп жатқан қоғамның қуаныштары мен қайғыларында боламыз.
Бұл біздің өзімізді-өзіміз қамтамасыз етпейтінімізді еске салатын біздің елеусіздігіміз: біз басқаларға да, көптеген жандарға Құдайға да мұқтажбыз. Бізге ізгі ниетпен өмір сүретін, біздікінен басқа сенім білдіретін басқа конфессиялардың әпкелері мен бауырлары қажет. Біз кішіпейілділік рухында тек бірігіп, диалог пен өзара қабылдауда барлығына жақсы нәрсе жасай алатынымызды түсінеміз. Бұл елдегі Шіркеудің ерекше міндеті- тек өзін елеусіз сезінгендіктен ғана бір нәрсені ғана ұстанатын,өзінің сауытына тығылып қалған топ емес, бірақ Құдайдың болашағына ашық, Қасиетті Рухтың отымен жанып тұрған қауым: тірі, үмітке толы, жаңалық және уақыт белгілеріне ашық, Інжілдің тұқымдық логикасынан шабыттанған, бұл кішіпейіл және жемісті махаббатта жеміс береді. Сонымен, Құдай Әкенің бізге Мәсіх арқылы берген өмірі мен батасы туралы уәдесі біз үшін ғана емес, басқалар үшін де орындалады.
Ол біз бір-бірімізбен бауырлар ретінде өмір сүрген сайын, кедейлер мен өмірде жолы болмағандарға қамқорлық жасағанда, сыбайлас жемқорлық пен жалғандыққа наразылық білдіріп, адами және қоғамдық қатынастардағы әділеттілік пен шындықты куәландырған кезде орындалады. Христиан қауымдастықтары, атап айтқанда семинария, «шынайылық мектебі»болуы керек. Ескілік пен формализм билік ететін орын емес, шындықты, ашықтықты және бөлісу қабілетін үйренетін орын. Өз қауымдастықтарымызда-біз бұл туралы ұмытпауымыз керек-біз бәріміз Тәңірдің шәкірттеріміз. Барлық шәкірттер маңызды және қадір-қасиеті тең. Епископтар, қасиеткерлер мен монахтық жолдағылар ғана емес, әр суға шомылдыру рәсімінен өткен адам Мәсіхтің өміріне еніп, оған – Әулие Павел айтқандай – мұра алуға және Інжілдің уәдесін қабылдауға шақырылды. Қарапайым адамдар үшін орынды анықтау қажет: тек осылай ғана қоғамдағы клерикализация мен ескіде қатып қалушылықтан аулақ болуға болады. Қасиетті Рухтың болашағына баратын синодтық Шіркеу-бұл бірлескен жауапкершілік пен жалпыға бірдей қатысуы бар орын. Мұндай Шіркеу бейбітшілікке қадам жасай алады, өйткені ол қарым-қатынас жасай алады. Маған барлық айғақтарда бір нәрсе айтылғаны әсер етті: Руслан әке мен әпкелер ғана емес, отбасының әкесі Кирилл де Шіркеуде біз Інжілмен байланыста болған кезде өзімшілдіктен сөзсіз махаббатқа көшуді үйренетінімізді еске салды. Өзімшілдіктен арылыңыз-бұл әр шәкіртке қажет. Әркім суға шомылдыру рәсімінен өткен сыйлықты жетілдіруге мұқтаж, соның арқасында біз қай жерде болмасақ та – шіркеу кездесулерінде, отбасында, жұмыста, қоғамда – біз барлық жерде жақсылық себетін қарым-қатынас пен бейбітшіліктің адамына айналамыз. Ашықтық, қуаныш, бөлісу – ертедегі Шіркеудің, сондай-ақ болашақ Шіркеудің белгілері. Келіңіздер, армандайық, сонымен бірге Құдайдың рақымымен, қорқыныш пен күңкілді кетіретін және догматизм мен морализмге жол бермейтін Қайта Тірілушінің қуанышы өмір сүретін Шіркеу құрайық.
Құрметті бауырлар мен әпке-қарындастар, осының бәрін осы елдің үлкен сенім куәгерлерінен сұрайық. Мен бүкіл өмірін науқастарға, мұқтаждарға және шеттетілгендерге қызмет етуге арнаған, Інжілге адалдығы үшін түрмеге қамау және мәжбүрлі жұмыстармен «ақысын өтеген» қасиеткер Буковинскийді ерекше еске алғым келеді. Маған оның беатификациясына дейін қабірінде әрқашан жаңа гүлдер мен жанып тұрған шам болғанын айтты. Бұл Құдай халқы Інжілге ғашық болған шопанды, қасиеттілікті жақсы танитынын көрсетеді. Мен мұны әсіресе епископтар мен қасиеткерлерге, сондай – ақ семинаршыларға айтқым келеді-бұл біздің миссиямыз: қасиеттіні басқарушылар немесе жандармдар ретінде болмау, олар тек діни нормаларды сақтауды ғана ойлайды, ал шопандар, адамдарға жақын адамдар, Мәсіхтің жанашыр жүрегінің тірі бейнелері. Грек-католик Шіркеуінің азапталушыларын де еске түсіру керек: Епископ Будку, қасиеткер Зарицкий, сондай-ақ беатификация процесі басталған Гертруда Детцель. Мирослава ханым айтқандай: олар Мәсіхтің сүйіспеншілігін әлемге жеткізді. Сіз олардың мұрасысыз: жаңа қасиеттіліктің уәдесі болыңыз!
Мен сіздермен біргемін және сіздерді мынаған шақырамын: бұл мұраны қуанышпен өміріңізде іске асырыңыз және оны жомарттықпен куәландырыңыз, сонда сізге кездескендер бұл үміт уәдесі оларға да қатысты екенін түсінеді. Мен сіздермен бірге дұғадамын. Енді біз өздеріңіз Бейбітшілік Патшайымы ретінде құрметтейтін Аса Қасиетті Мәриямның жүрегіне ерекше түрде сенеміз. Сондай-ақ мен қиын кезеңдерде бір белгі болғанын оқыдым. Бұл көптеген адамдар аштық пен суықтан зардап шеккен депортация кезінде болды: Ол мейірімді және қамқор Ана ретінде балаларының айтқан дұғаларын естіді. Бірде қатал қыстың бірінде қар кенеттен еріп, балыққа толы көл пайда болды, соның арқасында көптеген адамдар аштықтан құтыла алды. Құдай Анасы жүректің салқынын ерітіп, қауымдастықтарымызды бауырластық жылулықпен толтырсын, бізге Інжілдің игілігі үшін жаңа үміт пен ынта-жігер жіберсін! Мен сіздерге шын жүректен батамды беріп, алғыс айтамын. Сіздерден сұраймын, өтінемін, мен үшін дұға етіңіздер.
Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының VII съезінің жабылуындағы Қасиетті Әкенің сөзі
Нұр-Сұлтан, 15 қыркүйек 2022
Құрметті бауырлар мен әпке-қарындастар!
Біз бәріміз бірге осы жолды өткердік. Әлемнің түкпір-түкпірінен келіп, өз сенімдері мен мәдениеттерінің байлығын әкелгендеріңіз үшін рахмет. Осы қиын-қыстау кезеңде пандемиямен ғана емес, сонымен бірге соғыстың мағынасыз ессіздігімен де тұманданған уақытта аса құнды болып тұрған диалог үшін еңбек пен күш-жігер жұмсағандарыңызға , қарым-қатынас күндері үшін рахмет. Әлемде жеккөрушілік,бөліну көп және басқаны түсіну мен диалог тым аз. Қазіргі әлемде бұл одан да қауіпті және ауыр. Егер біз бір-бірімен байланысып, бөлініп қалсақ, өрескел теңсіздікпен шектелсек, біз алға жылжи алмаймыз. Сондықтан бейбітшілік пен бірлікке күш салғаныңыздарыңыз үшін алғыс айтамын. Бізді жылы шыраймен қабылдаған, осы Съезді мұқият дайындаған және ұйымдастырған жергілікті билікке, сондай-ақ өзінің асыл тарихы мен құнды дәстүрлерін сақтай отырып, басқа мәдениеттерді қабылдауға қабілетті, мейірімді және батыл Қазақстан халқына алғыс айтамын.
Kiop raqmet! Большое спасибо! Thank you very much!
Менің аяқталуға жақын сапарымның ұраны-Бейбітшілік пен бірліктің елшілері. Ұран көпше түрде естіледі, өйткені біздің жолымыз ортақ. Біз Құдайдың рақымымен бастан кешірген бұл жетінші Съезд маңызды кезеңді білдіреді. Ең басында, 2003 жылы, бұл шара 2002 жылы Ассизиде Иоанн Павел II ұйымдастырған әлемдегі бейбітшілік үшін Дұға ету Күнінің үлгісімен өтті, бұл әртүрлі діни дәстүрлердің халықтар арасындағы диалог пен келісімге қосқан оң үлесін тағы бір рет жариялау үшін. 2001 жылдың 11 қыркүйегінде болған оқиғадан кейін терроризм зорлық-зомбылық әрекеттерімен өршіткен шиеленісті жағдайға жауап беру және бірлесіп әрекет ету қажет болды, бұл дінді қақтығыс факторы ретінде көрсетуі мүмкін. Өкінішке орай, жалған діни терроризм, экстремизм, радикализм, ұлтшылдық қасиеттінің жамылғысы астында әлі күнге дейін дінге қатысты қорқыныш пен үрей тудырады.
Бұл күндері бізге жиналып, барлығына діннің шынайы және ажырамас мәнін көрсетуге тамаша мүмкіндік берілді.
Айтпақшы, біздің Съездің Декларациясында экстремизм, радикализм, терроризм және жеккөрушілікке, араздыққа, зорлық-зомбылыққа және соғысқа кез-келген түрткі, қандай себептер мен мақсаттар қойылса да, шынайы діни рухқа ешқандай қатысы жоқ деп тұжырымдалады және ең шешуші түрде қабылданбауы керек (№5 қараңыз), ешқандай түсініктемесіз айыпталуы керек. Сонымен қатар, Құдіретті Құдай барлық адамдарды діни, этникалық немесе әлеуметтік ерекшеліктеріне қарамастан тең етіп жаратқанына сүйене отырып, біз діни ілімде өзара құрмет пен түсіністік басты және өзгермейтін болып саналуы керек деген пікірмен келісеміз (№13 қараңыз).
Қазақстан үлкен және стратегиялық маңызды Азия құрлығының орталығында бола отырып, біздің кездесуіміз үшін лайықты орынға айналды. Оның мемлекеттік туы саясат пен дін арасындағы тепе-теңдікті сақтау қажеттілігін білдіреді. Жалаудағы алтын қыран жердегі билікті ежелгі империяларды еске алу, көк фон ретінде бейнелейді, аспан көк туралы ойлар тудырады және трансценденттілікті бейнелейді. Саясат пен трансценденттілік, екі түрлі саланың салауатты қатар өмір сүруі арасында үйлесімді байланыс бар. Араластыру немесе бөлу емес, айырмашылық. Адамның игілігі үшін дүрбелеңге «жоқ» дейді, адамға да қыран сияқты ұшу үшін бос аспан, шексіз ашық, жердегі күшпен шектелмейтін бос кеңістік қажет. Екінші жағынан, трансценденттілік аспанның жерге құлап кетпеуі үшін билікке айналуға азғырылмауы керек, ал Құдайдың мәңгілігі жердегі «бүгіннің» тұтқынында болмауы, ал көршісіне деген сүйіспеншілік біржақты таңдау болмауы қажет. Сондықтан-дүрбелеңге «жоқ» дейміз. Сонымен қатар саясат пен трансценденттілік арасындағы бөлінушілікке «жоқ» дейміз,өйткені адамның ең жоғары ұмтылыстарын қоғамдық өмірден алып тастауға және тек жеке саламен байланысты етуге болмайды. Сондықтан өз сенімін заңды түрде мойындағысы келетін адам әрқашан және барлық жерде қорғалуы керек. Бүгінгі күні қанша адам өздерінің сенімдері үшін қудаланады және кемсітіледі! Біз үкіметтерге және құзыретті халықаралық ұйымдарға адам құқықтары мен негізгі бостандықтары бұзылған және экстремистер мен террористер тарапынан зорлық-зомбылыққа ұшыраған діни топтар мен этникалық қауымдастықтарды, сондай-ақ соғыс қимылдары мен қақтығыстардың салдарынан қолдау көрсету туралы шұғыл өтінішпен жүгіндік (№6 қараңыз). Ең алдымен, діни бостандық абстрактілі ұғым ғана емес, нақты құқық болуы үшін күш салу керек. Барлығының және әрқайсысының дінге, үмітке, сұлулыққа – Аспанға деген құқығын қорғайық. Өйткені тек Қазақстан ғана емес, оның әнұранында «алтын күн аспаны» деп айтылғандай, әрбір адам тұлғасы: әрбір ер адам мен әрбір әйелдің қайталанбас бірегейлігі бар және егер ол Құдаймен қарым-қатынаста болса, жерді ерекше жарықпен жарықтандыра алады.
Сондықтан Католик Шіркеуі «Құдайдың бейнесінде» жаратылған әрбір адамның мызғымас қадір-қасиетін тынымсыз жариялайды (1, 26-бапты қараңыз), сонымен қатар адамзат отбасының бірлігіне сенеді. «Барлық халықтар бір қауымдастықты құрайды, бір бастауы бар, өйткені Құдай бүкіл адамзат ұрпағын жер бетіне қоныстандырды» деп санайды (Conc. Ecum. Vat. II, Dich. Nostra aetate, 1). Сондықтан, осы Съездің басынан бастап Қасиетті Тақ, әсіресе дінаралық диалог бойынша Дикастерий арқылы оған белсенді қатысты. Және одан әрі қатысқысы келеді. Дінаралық диалог жолы-әлем пен бейбітшілікке ортақ жол, бұл өте қажет және біз артқа бұрылмауымыз керек. Дінаралық диалог енді мүмкіндік емес, бәріміздің Жаратушымыздың мақтауы мен даңқы үшін адамзатқа шұғыл және таптырмас қызмет.
Бауырлар мен әпке-қарындастар біздің ортақ жолымыз туралы ойлана отырып, мен өзімнен сұраймын: бізді не біріктіреді? Осыдан жиырма бір жыл бұрын Қазақстанға келген Иоанн Павел II «Шіркеудің барлық жолдары адамға апарады» және адам- «Шіркеу жолы» (Lett. enc. Redemptor hominis, 14) деген еді. Мен бүгін адам барлық діндердің жолы екенін айтқым келеді. Иә, пандемиядан аман қалған, соғыстан зардап шеккен, немқұрайлылықтан зардап шеккен нақты адам! Адам, «Жаратушысыз жоғалып кететін» әлсіз және керемет жаратылыс (Conc. Ecum. Vat. II, Cost. past. Gaudium et spes, 36), ал басқаларсыз ол тірі қалмайды! Маңызды шешімдер қабылданған кезде, ең алдымен, стратегиялық және экономикалық мақсаттарға, ұлттық, энергетикалық және әскери мүдделерге емес, адамның жеке басының игілігіне қарау керек. Нағыз үлкен шешімдерді жүзеге асыру үшін балаларға, жастарға және олардың болашағына, қарттарға және олардың даналығына, қарапайым адамдарға және олардың нақты қажеттіліктеріне қарау керек. Біз адамның жеке басы өндіріс пен табысқа байланысты емес деп айқайлауымыз керек, оны тыңдап, оны тастамауымыз керек; бұл отбасы, қазақша «жан мен махаббаттың ұясы» – ертеңгі адамдар өсіп-жетілуі үшін қорғалуы және сақталуы қажет табиғи және таптырмас орта.
Ұлы ілімдер мен діндердің міндеті — бүкіл адамзатқа екі тірекке негізделген ортақ рухани және адамгершілік мұраның бар екендігін куәландыру: трансценденттілік және бауырластық. Трансценденттілік, Жерден тыс, ғибадат. Күн сайын сансыз ғибадат орындарында миллиондаған және миллиондаған ерлер мен әйелдердің әртүрлі жастағы, мәдениеттегі және әлеуметтік жағдайдағы дұға ету үшін бірігуі керемет. Бұл әлемді басқаратын жасырын күш. Содан кейін бауырластық, басқалар, жақындық: өйткені оның туындыларын ұнатпайтын адам Жаратушыға деген шынайы міндеттемені мойындай алмайды. Осы рухпен біздің Съездің Декларациясында қамтылған, оның аяғында мен үш сөз айтқым келеді.
Бірінші сөз-бәрінің синтезі, ащы айқаймен, арманмен және біздің жолымыздың мақсаты арқылы білінетін-Бейбітшілік! Beybitşilik, мир, peace! Бейбітшілік-бұл шұғыл жұмыс: өйткені бүгінде кез-келген қақтығыс немесе шиеленіс пен қарсыласу ошағы «домино» әсерін тигізіп, халықаралық қатынастар жүйесіне айтарлықтай зиян келтіруі мүмкін. (№4 қараңыз). Бірақ бейбітшілік « соғыстың жоқтығы ғана емес, оны қарсылас күштердің тұрақты тепе-теңдігіне дейін төмендетуге болмайды және оған деспоттық үстемдікпен қол жеткізе алмаймыз, бұл «әділеттілік мәселесі» (Gaudium et spes, 78). Оның қайнар көзі – бауырластық, бейбітшілік әділетсіздік пен теңсіздікке қарсы күрес арқылы орнатылады, адамдар бір-біріне қол созған кезде жасалады. Біз, барлық адамдардың Жаратушысына сенетіндер, бейбіт қатар өмір сүру жолын бірінші болып қорғауымыз керек. Біз куәлік етуіміз керек, уағыздауымыз керек, бейбітшілік үшін дұға етуіміз керек. Сондықтан Декларацияда барлық әлемдік көшбасшыларға қақтығыстар мен қантөгістерді барлық жерде тоқтатуға және агрессивті және деструктивті риториканы ұмытуға шақыру бар (№7 қараңыз). Өтінемін, Құдайдың атымен және адамзаттың игілігі үшін: қару-жарақ туралы емес, бейбітшілік үшін қам жасаңыз! Егер сіз бейбітшілікке қызмет етсеңіз ғана сіздің есіміңіз тарихта ұлы болып қалады.
Көңіл бөлу, адами жылу, өмірді тудыру қабілеті тапшы болғандықтан да бейбітшілік жетіспейді. Бейбітшілікті табу үшін сіздерге көбірек мән беру керек — екінші сөз-Әйел. Себебі әйел әлемге қамқорлық жасайды және өмірге әкеледі – ол бейбітшілікке апаратын жол. Сондықтан біз әйелдің қадір-қасиетін қорғау, оның әлеуметтік мәртебесін жақсарту қажеттілігін атап өттік, өйткені оның отбасы мен қоғамда басқалармен тең құқықтары бар (№23 қараңыз). Әйелдің жауапкершілігі көбірек болуы керек және үлкен рөл атқаруы керек. Егер көптеген шешімдерді әйелдер басқарса, қанша өлім жазасынан аулақ болуға болады! Сондықтан біз оларды құрметтеуге, тануға және көптеген маңызды істерге қатысуға бар күшімізді салуымыз керек.
Соңында, үшінші сөз – жастар. Ертең және бүгін олар бейбітшілік пен бірліктің хабаршысы. Ең алдымен, олар бүкіл жаратылыстың ортақ үйі үшін бейбітшілік пен құрмет туралы дұға етеді. Жастар үстемдік пен қанау, ресурстарды алу, ұлтшылдық, соғыс және ықпал ету салаларының логикасын жоққа шығарады – бұл ескі әлемге қатысты. Бұл әлемнің олардың армандары мен үміттерінде орны жоқ. Ескі және басушы діндер де болашаққа емес, өткенге жатады. Жаңа ұрпақтар туралы ойлана отырып, біз діндер мен мәдениеттер арасындағы өзара түсіністік пен құрметпен қатар өмір сүруді нығайтатын білім маңызды деген сенімге келдік (№21 қараңыз). Жастарға қирату қаруы емес, білім алуға мүмкіндік берейік! Олардың сұрақтарынан қорықпай тыңдайық. Ең бастысы, біз олар туралы ойлана отырып, бейбітшілікті құрамыз!
Бауырлар, әпке-қарындастар, ертеңге ашық және өткен уақыттағы көптеген азаптардың куәгері Қазақстан халқы, өзінің керемет көпконфессионалдылығы мен көпмәдениеттілігінің арқасында – болашақтың үлгісі. Бұл мысал бізді трансценденттілік пен бауырластықты, Құдайға табынуды және басқаны қабылдауды ұмытпай, болашақты құруға шақырады. Аспанның бауырлары, үміт құрушылар және келісім жасаушылар, бейбітшілік пен бірліктің хабаршылары ретінде жерді аралап, жолымызды жалғастырайық!
